Menilai potensi parti pasca-Islamis di Malaysia

Sarjana Perancis, Olivier Roy dalam bukunya The Failure of Political Islam menyediakan penjelasan asas tentang pasca-Islamisme, istilah yang kemudian dicetuskan dan dipopularkan oleh akademik dari Amerika Syarikat, Asef Bayat untuk menjelaskan kecenderungan kumpulan politik Islam yang mengubah pendekatan dan pegangan untuk menyesuaikan diri dengan perubahan semasa.

Perkembangan melibatkan pencapaian politik kumpulan Islam yang bermodel Ikhwan al-Muslimin dilihat sebagai petunjuk bahawa politik Islam menghadapi keadaan yang semakin sukar untuk mengemukakan cara Islam untuk menangani persoalan semasa.

Slogan "Islam penyelesaian semua masalah" akhirnya berdepan rintangan sukar realiti politik dan pentadbiran yang amat kompleks dan jauh lebih sukar daripada dua pilihan hitam dan putih.

Walaupun masalah yang dikemukakan oleh Roy disifatkan oleh sesetengah pihak daripada Islam Syiah sebagai "kegagalan Islam politik Sunni," Bayat mengemukakan masalah yang sama melanda dunia Syiah di Iran pasca-Khomeini.

Bagi sesetengah pihak, apa yang dikemukakan oleh Roy dan kemudian Gilles Kepel disifatkan sebagai satu pemerhatian yang terlalu awal, sedangkan proses perubahan dan adaptasi gerakan Islam masih terus berjalan.

Antara yang mengkritik bacaan Roy dan Kepel ialah sarjana Tariq Ramadan, yang dalam satu program di Kuala Lumpur menyifatkan yang Roy cuba menyesuaikan perkembangan terkini di Asia Barat dengan hasil karyanya berhubung "kegagalan Islam politik."

Perkembangan bermula 2011 di Tunisia, Mesir dan Maghribi, dan sedekad sebelum itu di Turki menguatkan tesis kemunculan dan kebangkitan pasca-Islamisme untuk menggantikan Islamisme tradisional.

Hal ini disambut dengan positif oleh media dan akademik di Barat dan juga dalam kalangan Muslim liberal di negara-negara Islam. Pasca-Islamisme dinilai seperti satu jawapan tuntas kepada persoalan sama ada Islam sesuai dan selari dengan demokrasi, satu tajuk yang sangat bermasalah yang menghalakan perbincangan ke arah yang sebahagian besarnya tidak produktif.

Dalam media Barat, model pemerintahan Turki oleh Parti Keadilan dan Pembangunan, AKP, kerap disebut-sebut pada masa awal sejurus pemeritahan lama Presiden Hosni Mubarak dijatuhkan dan kumpulan Islam Ikhwan dilihat berpotensi mengambil alih pemerintahan.

Parti berkecenderungan pasca-Islamis AKP yang ditubuhkan oleh sekumpulan ahli yang berpisah haluan daripada parti Islamis Turki menerima sokongan popular, dan pada masa sama berjaya membawa Turki ke satu arah yang lebih maju dan disegani di peringkat serantau dan global, terutama dalam dunia Islam.

Tempoh yang suka dilihat sebagai satu fasa baharu ini disifatkan sebagai permulaan satu "revolusi pasca-Islamis," dengan menetapkan bahawa satu hasil yang pasti daripada kebangkitan massa di dunia Arab dan perubahan politik yang diakibatkan ialah kemunculan dan kemenangan parti-parti pasca-Islamis.

Selepas kejayaan AKP di Turki, sebuah lagi parti dengan nama yang sama di Maghribi, Parti Keadilan dan Pembangunan, PJD, sebuah lagi parti yang diangkat sebagai model parti pasca-Islamis, memenangi pilihan raya di dan kini menguasai pentadbiran negara Afrika Utara itu.

Malah di Maghribi, PJD mengatasi Parti Istiqlal yang merupakan sebuah parti bekas Islamis. Tarikan pasca-Islamisme PJD, yang bermodelkan AKP di Turki berjaya menarik sokongan ramai.

Dengan dasar yang lebih liberal dan pragmatik, AKP dan PJD boleh dilihat sebagai model kejayaan parti-parti pasca-Islamis di Asia Barat, selepas kebangkitan yang mengubah, atau memulakan satu proses perubahan dan penyesuaian landskap politik rantau itu.

Tetapi perjalanan panjang pasca-Islamisme - malah takrifan istilah atau tesis itu sendiri - masih baharu bermula, dan masih terlalu awal untuk menulis satu kesimpulan tentang kejayaan bermakna parti-parti pasca-Islamis.

Contoh unggul pasca-Islamisme, AKP di Turki telah mula berdepan masalah demokrasi sejak beberapa tahun lalu. PJD yang menjanjikan reformasi di Maghribi turut berdepan tuntutan janji perubahan yang ditaburkan selama ini.

Di Malaysia, kecenderungan pasca-Islamis telah dapat diperhatikan pada sesetengah kumpulan Islam dan pemimpin-pemimpin tertentu dalam PAS sendiri, yang biasa disebut sebagai kalangan progresif.

Kelompok ini memperlihatkan kecenderungan pasca-Islamisme yang jelas, walaupun sesetengahnya masih tidak bersedia memisahkan diri dari parti yang konservatif dan dikuasai elemen kepimpinan ulama seperti Majlis Syura Ulama.

Berdasarkan populariti tokoh-tokoh berkecenderungan pasca-Islamis, sebuah parti dengan identiti dan ideologi mempunyai potensi untuk wujud dan berpartisipasi dalam medan politik Malaysia, walaupun banyak perlu dilakukan untuk mengekalkan stamina dan penerimaan oleh pengundi.

Kecenderungan generasi muda yang agak liberal dan perkembangan demografi pada masa depan memberi gambaran masa depan yang agak cerah untuk sebuah parti pasca-Islamis.

Walau bagaimanapun, seperti dijelaskan tadi, parti-parti berkecenderungan pasca-Islamis seperti AKP dan PJD turut berdepan cabaran getir, dan sentiasa ada kemungkinan persaingan yang amat sengit dengan Islamis dan kelompok konservatif yang lebih dekat dengan lebih ramai pengundi yang biasanya berada di luar jangkauan parti pasca-Islamis yang lebih elitis dan urban. - September 30, 2014