Politik Malaysia: Persoalan perkauman dan ideologi (Bhg 2/3)

Oleh WAN ABDUL RAHMAN WAN AB LATIF

Tahap pembangunan politik dan ekonomi sesebuah negara, terutamnya dalam konteks negara membangun seperti Malaysia, adalah faktor lebih penting mempengaruhi sikap sesaorang termasuk pegawai tadbir awam, berbanding latar belakang etnik pegawai berkenaan.

Kajian oleh Scott (1968) telah membenarkan hakikat ini. Secara asasnya Scott lebih berminat untuk mengkaji apa yang beliau gelar sebagai "ideologi politik" Malaysia.

Ideologi politik yang dimaksudkan oleh Scott ialah lebih menjurus kepada persolaan pembinaan sistem kepercayaan dalam kalangan penjawat awam kategori "A" (profesional) dari pelbagai latar belakang etnik.

Scott mendapati, sungguhpun wujud kesangsian antara pentadbir Melayu dan bukan Melayu tetapi kedua-dua golongan pegawai tadbir awam ini terikat dengan imej barangan terhad (image of limited goods).

Apa yang dimaksudkan dengan imej barangan terhad ialah mereka mempunyai pandangan bahawa kekayaan negara (the pie) adalah tidak berubah (constant).

Ini juga bererti sekiranya seorang pegawai tadbir dinaikkan pangkat (bertambah pendapatan, rezeki) ini bermakna pegawai berkenaan telah merampas pendapatan/rezeki pegawai-pegawai lain.

Imej barangan terhad ini tidak sepatutnya menjadi tassawur para pegawai yang memiliki ijazah dari universiti kerana kajian di negara membangun seperti di Amerika Latin memperlihatkan pandangan dunia ini hanya dimiliki oleh para petani yang tidak mempunyai pendidikan tinggi.

Imej barangan terhad ini seolah-olah mempunyai persamaan dengan idea qada dan qadar dalam Islam yang diterjemahkan dalam masyarakat Melayu sebagai "rezeki secupak tidak akan jadi segantang." Pandangan ini tidak mengambil kira faktor ikhtiar dalam kehidupan manusia, yang amat digalakkan oleh Islam.

Seorang pegawai tadbir yang memiliki pandangan hidup yang terikat dengan "imej barangan terhad" akan membantut kerja-kerja yang diceburi, membunuh inisiatif dan kreativiti. Ini tentunya menjejaskan pembangunan negara.

Ini diburukkan lagi apabila pegawai tadbir juga turut terikat dengan nilai-nilai birokrasi yang agak negatif kerana arus autoritinya bersifat "dari atas ke bawah" (top-down) dan kurang membenarkan iniatif "dari bawah ke atas."

Birokrasi bentuk ini amat tidak produktif dan membebankan negara dari sudut pembiayaan awam. Birokrasi bentuk ini telah ditafsirkan sebagai biro yang "keras" lagi "basi."

Umno mempunyai saham yang besar dalam pembentukan budaya birokrasi yang negatif atas sifat berlakunya pempolitikan pentadbiran (politicization of administration) yang agak serius.

Memahami realiti ini maka fahamlah kita kenapa ketimpangan berlaku dalam menggubal Skim Baru Perkhidmatan Awam (SBPA).

Selari dengan autoriti birokrasi yang berbentuk dari atas ke bawah, maka pegawai atasan bersegera menandatangani perjanjian tanpa mengambil kira aspek keadilan pengagihan (distributive justice) kepada kategori lain terutama kumpulan sokongan di peringkat bawahan yang amat terhimpit dengan kenaikan kos barangan asas.

Dalam kes Malaysia, suasana yang kurang memberangsangkan ini telah dapat diatasi apabila kekayaan atau kek negara (the pie) berkembang dan membesar dengan agak pesat.

Sekiranya kekayaan negara merosot, disebabkan faktor ketirisan dan perancangan ekonomi yang salah, maka kesejahteraan negara akan terjejas.

Secara kesimpulannya, analisis ringkas di atas memperlihatkan kepada kita bahawa faktor budaya, ekonomi dan kolonialisme adalah merupakan faktor-faktor yang juga penting selain faktor "perkauman" dalam usaha kita untuk memahami sifat politik Malaysia yang mempunyai masyarakat majmuk.

Ini bermakna penekanan kepada faktor perkauman seperti yang ditradisikan oleh Umno-BN dan terkini oleh NGO seperti Perkasa makin tidak relevan dan makin tersisih oleh realiti baharu politik Malaysia.

Perbincangan sebelum ini melihat politik Malaysia dari perspektif ras atau perkauman. Ini dilihat oleh sebahagian besar pengkaji sebagai pendekatan arus perdana dalam usaha memahami sifat politik Malaysia.

Salah satu aspek penting pendekatan ini ialah gagasan yang mengatakan bahawa politik Malaysia ditentukan oleh persaingan kuasa antara orang Melayu (yang memiliki kuasa politik) dan orang bukan Melayu khususnya Cina (yang memiliki kuasa ekonomi).

Terdapat kritikan yang mengatakan bahawa usaha untuk memahami politik Malaysia dari perspektif Melayu lawan bukan Melayu merupakan pendekatan yang simplistik atau linear sifatnya.

Kumpulan pengkaji ini mengemukakan hujah bahawa realiti politik Malaysia perlu dilihat secara yang lebih menyeluruh (holistic) dengan mengambil kira bukan sahaja faktor ras atau etnik (dalam konteks Melayu lawan bukan Melayu) tetapi juga faktor sejarah dan sosial negara dan analisis perlu bersifat cyclical atau lebih tepat dialectical. Pendekatan ini boleh dilihat sebagai memihak kepada pendekatan kelas.

Penulis ialah bekas pensyarah Universiti Kebangsaan Malaysia (UKM), dan pengarang Teori Domino: PRU 13 BN Tumbang terbitan Jundi Resources.